Türkiye Süper Ligi Tarihi - 1
Süper Lig ya da sponsorluk anlaşması gereği Spor Toto Süper Lig, Türkiye'deki en üst seviye futbol ligidir. Bir sezonda 21 takımın mücadele ettiği ligde, her takımın diğerleriyle ikişer maç yaptığı çift devreli lig usulü uygulanmaktadır. En üst sırada yer alan takım şampiyon olurken son dört sıradaki takım 1. Lig'e düşmekte, 1. Lig'deki üç takım ise ertesi sezon mücadele etmek üzere Süper Lig'e yükselmektedir. Ağustos ve mayıs ayları da dahil olmak üzere dokuz ay süren bir organizasyon olan Süper Lig'in 2020-21 sezonu, 42 hafta ve 420 maçtan oluşmaktadır. 2018-19 sezonu bitimiyle birlikte lig, UEFA ülkeler sıralamasında 10. sırada yer almakta ve UEFA Şampiyonlar Ligi'ne 2, UEFA Avrupa Ligi'ne 3 takım yollamaktadır. Türkiye Kupası şampiyonu olup ilk 4'e giremeyen bir takım da UEFA Avrupa Ligi'ne katılabilir.
Şimdiye dek 73 takımın mücadele ettiği Süper Lig'de altı takım; Galatasaray (22) Fenerbahçe (19), Beşiktaş (15), Trabzonspor (6), Bursaspor (1) ve İstanbul Başakşehir (1) şampiyonluk unvanı alabilmiştir. Ligin son sezonu olan 2019-20 sezonunda şampiyonluğa ulaşan takım İstanbul Başakşehir'dir.
Başlangıç
Çeşitli şehirlerden takımların yer aldığı Türkiye'deki ilk ulusal futbol turnuvası 1924'ten 1951'e kadar Türkiye Futbol Şampiyonası adıyla düzenlendi. 1937 ile 1950 yılları arasında düzenlenen Millî Küme'ye; İstanbul, Ankara ve İzmir futbol liglerinde üst sıralarda yer alan takımlar katılmaktaydı. 1951 yılında ülkede profesyonel futbolun kabul edilmesiyle birlikte önce 1952'de İstanbul'da, 1955'te ise Ankara ve İzmir'de profesyonel ligler kuruldu. 1955-56 sezonuyla birlikte başlayan Şampiyon Kulüpler Kupası'nın 1956-57 ve 1957-58 sezonlarına Türkiye'den katılacak takımı belirlemek için, üç bölgesel profesyonel ligdeki takımların mücadele ettiği Federasyon Kupası organize edildi. İki sezon süren bu organizasyonun her iki sezonunda da şampiyon olan takım Beşiktaş'tı.
Kuruluşu ve 1960'lar
1959-60 sezonu öncesinde ligdeki takım sayısının 20'ye çıkarılması kararlaştırıldı. Bu bağlamda İstanbul, Ankara ve İzmir'de gerçekleştirilen eleme grupları sonrasında oluşturulan 6 takımlık Federasyon Kupası'nın final grubunda ilk dört sırayı alan Kasımpaşa, Şeker Hilâl (günümüzdeki adı Turanspor), Feriköy ve Altınordu, 1959-60 sezonunda ligde oynamaya hak kazandı. Önceki sezonun aksine çift devreli lig usulüyle düzenlenen sezonu şampiyon olarak tamamlayan Beşiktaş, lig tarihindeki ilk şampiyonluğunu elde etti. Ligin son üç sırasındaki Adalet, Hacettepe ve Altınordu; İstanbul, Ankara ve İzmir liglerini ilk sırada tamamlayan Eyüp, PTT (günümüzdeki adı Türk Telekom) ve İzmir Demirspor ile Adana Demirspor'un oluşturduğu yedi takım arasında, sonraki sezon Millî Lig'de yer alacak takımları belirlemek amacıyla tek devreli baraj maçları yapıldı. Baraj maçları sonunda ilk üç sırayı alan Altınordu, Adana Demirspor ve PTT; ertesi sezon Millî Lig'de oynamaya hak kazandı. 1960-61 sezonunda ilk kez üç il dışındaki bir takım, Adana'nın Adana Demirspor takımı ligde mücadele etti. Fenerbahçe'nin şampiyonluğuna sahne olan sezonun sona ermesinin ardından, önceki sezonla benzer formata sahip baraj maçları gerçekleştirildi. Son üç sıradaki Altay, Altınordu ve Adana Demirspor ile üç bölgesel lig birincileri Yeşildirek, Toprakspor ve Kültürspor'un katıldığı baraj maçları sonucunda Altay ile Altınordu ligde kalırken Yeşildirek, Millî Lig'e yükseldi. Galatasaray'ın ilk şampiyonluğunu kazandığı 1961-62 sezonu sonundaki baraj maçlarında son üç sıradaki Vefa, Ankara Demirspor ve Şeker Hilâl ile bölgesel lig birincileri Beyoğlu, Hacettepe ve İzmir Demirspor yer aldı. Önceleri bu terfî maçları sonucunda gelecek sezon için bir takımın ligde mücadele etmeye hak kazanması planlanmışken daha sonra alınan kararla baraj maçlarını ilk beş sırada tamamlayan takımlar lige alınarak 1962-63 sezonu için ligdeki takım sayısı 22'ye çıkarıldı. "Kırmızı" ve "Beyaz" adlı gruplara ayrılan takımlar, çift devreli lig usulüne göre mücadele etti. Grupları ilk altı sırada tamamlayan takımlar Şampiyonluk Grubu'nda, 7. ile 9. arasında tamamlayan takımlar ise ligdeki sıralarını ortaya koyma amaçlı Klasman Grubu'nda mücadele ederken normal sezonu son iki sırada (10 ve 11.) tamamlayan dört takım ligden düştü. Şampiyonluk grubunu ilk sırada tamamlayarak üst üste ikinci şampiyonluğunu elde eden Galatasaray; kaydettiği 105 golle lig tarihinde "bir sezonda en çok gol atan takım" unvanının da sahibi oldu.
1963-64 sezonuyla birlikte 2. Lig kurulurken Millî Lig ise 1. Lig olarak anılmaya başlandı. Önceki sezondan yükselen takım olmaması sebebiyle, önceki sezon ligden düşen takımlarla birlikte ligde mücadele eden takım sayısı 18'e düştü. Önceki sezonun aksine tüm takımların bir arada yer aldığı sezonu Fenerbahçe şampiyon olarak tamamladı. Son üç sıradaki takım, ligden düşse de Türkiye Futbol Federasyonu tarafından son haftadaki Kasımpaşa karşılaşmasında şike yaptığına karar verilen Karşıyaka'nın iki puanı silindi ve Beykoz yerine ligden düşürüldü. 2. Lig'i şampiyon olarak tamamlayan Şekerspor'un da 1. Lig'de oynamaya hak kazanmasıyla birlikte 1964-65 sezonu 16 takımın mücadelesine sahne oldu. Fenerbahçe'nin şampiyonluğuyla sonuçlanan sezonu son sırada tamamlayan Altınordu, ligden düşerken 2. Lig şampiyonu Vefa, tekrar 1. Lig'e döndü. Beşiktaş'ın şampiyon olarak tamamladığı 1965-66 sezonunda ligin son iki sırasındaki takımlar küme düşerken Gençlerbirliği ligi üçüncü sırada tamamlamış ve ilk defa şampiyonluk yaşayan üç takım dışındaki bir takım, ilk üç sırada kendisine yer bulmuştu. 1963-64 sezonunda şike yaptığı gerekçesiyle ligden düşürülen Karşıyaka'nın, Danıştay kararı sonrasında 1. Lig'e alınması sonrasında 1966-67 sezonu 17 takımın katılımıyla gerçekleşti. Öte yandan 2. Lig şampiyonu Eskişehirspor ilk kez 1. Lig'de oynamaya hak kazanmıştı. Beşiktaş'ın şampiyonluğuyla geçen 1966-67 sezonunu son üç sırada tamamlayan takımlar, ligden düşerken 2. Lig'deki gruplarını lider olarak tamamlayan Bursaspor ile Mersin İdman Yurdu; ilk defa 1. Lig'de oynamaya hak kazandı. Takip eden 1967-68 sezonunda, üç il dışındaki illerden ilk defa birden fazla katılımcı sağlandı. Öte yandan bir önceki sezon Beykoz ile oynadığı ve 1-0 galip devam ettiği maçın, çıkan olaylar sebebiyle ertelenen ve daha sonradan tekrar oynanarak 1-1 sona eren maçın, kendisi lehine sonuçlanması gerektiği konusunda Danıştay'a yaptığı başvurusu kabul edilen Şekerspor da lige katılım hakkı kazanmıştı. Son katılımla birlikte 17 takıma ulaşan sezon, Fenerbahçe'nin şampiyonluğuyla sona ererken bir sonraki sezon 16 takımın kalması için son üç sıradaki takım ligden düşürülürken 2. Lig'deki gruplarını lider bitiren iki takım, 1. Lig'e yükseldi. 1968-69 sezonunda ligi Galatasaray şampiyon olarak tamamlarken ligi ikinci sırada tamamlayan Eskişehirspor; bu sıraya kadar yükselen ilk Anadolu takımı oldu. Fenerbahçe'nin şampiyon olduğu ve Samsunspor'un ilk kez 1. Lig'de mücadele ettiği 1969-70 sezonunda ikinci ve üçüncü sırayı Eskişehirspor ve Altay'ın almasıyla ilk üçte ilk defa iki Anadolu takımı birden yer almıştı.
1959 Millî Lig
1959 Millî Lig, Millî Lig'in ilk sezonudur. Bu lig, Türk bayrağının renklerini çağrıştıracak şekilde Kırmızı Grup ve Beyaz Grup adında iki gruba bölünen takımlar arasında çift devreli bir lig olarak oynanmıştır. 16 takımın yer aldığı bu sezonda, küme düşen takım olmamıştır.
21 Şubat 1959'da İzmirspor-Beykoz maçıyla başlayan lig, 14 Haziran 1959'da oynanan ve Fenerbahçe'nin Galatasaray'ı 4-0 yendiği 2. final maçıyla sona ermiştir. Gruplarda oynanan maçlar sonunda gruplarını birinci bitiren Fenerbahçe ve Galatasaray, iki ayaklı finalde karşılaşmıştır.
1959 Millî Lig sezonu takımlarının Türkiye haritasındaki yerleri
Beyaz Grup Puan durumu
Sıra | Takım | O | G | B | M | AG | YG | GO | P | Eleme |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Fenerbahçe | 14 | 12 | 2 | 0 | 29 | 7 | 4,143 | 26 | Final |
2 | Beşiktaş | 14 | 8 | 2 | 4 | 22 | 16 | 1,375 | 18 | |
3 | Altay | 14 | 5 | 5 | 4 | 18 | 16 | 1,125 | 15 | |
4 | İzmirspor | 14 | 4 | 5 | 5 | 11 | 12 | 0,917 | 13 | |
5 | Ankaragücü | 14 | 5 | 3 | 6 | 16 | 19 | 0,842 | 13 | |
6 | Hacettepe | 14 | 5 | 1 | 8 | 14 | 20 | 0,700 | 11 | |
7 | Beykoz | 14 | 3 | 4 | 7 | 17 | 21 | 0,810 | 10 | |
8 | İstanbulspor | 14 | 1 | 4 | 9 | 6 | 22 | 0,273 | 6 |
GO : Gol Oranı
Sonuçlar
İç Saha \ Deplasman | ALT | AGÜ | BYK | BJK | FNB | HAC | İST | İZM |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Altay | 1-0 | 2-2 | 1-2 | 0-1 | 1-0 | 2-0 | 1-1 | |
Ankaragücü | 2-1 | 2-2 | 1-3 | 2-3 | 1-0 | 1-0 | 1-0 | |
Beykoz | 2-2 | 3-1 | 2-3 | 0-1 | 0-1 | 0-2 | 2-1 | |
Beşiktaş | 1-3 | 0-0 | 0-1 | 0-2 | 3-2 | 2-1 | 2-0 | |
Fenerbahçe | 1-1 | 3-1 | 2-1 | 1-0 | 2-1 | 3-0 | 1-0 | |
Hacettepe | 2-0 | 1-3 | 2-1 | 0-3 | 1-4 | 1-1 | 1-0 | |
İstanbulspor | 0-1 | 1-1 | 0-0 | 1-2 | 0-5 | 0-2 | 0-0 | |
İzmirspor | 2-2 | 1-0 | 2-1 | 1-1 | 0-0 | 1-0 | 2-0 |
Sıra | Takım | O | G | B | M | AG | YG | GO | P | Eleme |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 14 | 7 | 6 | 1 | 18 | 7 | 2,571 | 20 | Final |
2 | Vefa | 14 | 7 | 6 | 1 | 21 | 10 | 2,100 | 20 | |
3 | Ankara Demirspor | 14 | 4 | 8 | 2 | 12 | 11 | 1,091 | 16 | |
4 | Göztepe | 14 | 5 | 5 | 4 | 23 | 21 | 1,095 | 15 | |
5 | Karagümrük | 14 | 4 | 4 | 6 | 17 | 17 | 1,000 | 12 | |
6 | Karşıyaka | 14 | 2 | 6 | 6 | 13 | 21 | 0,619 | 10 | |
7 | Gençlerbirliği | 14 | 1 | 8 | 5 | 10 | 18 | 0,556 | 10 | |
8 | Adalet | 14 | 1 | 7 | 6 | 12 | 21 | 0,571 | 9 |
GO : Gol Oranı
Sonuçlar
İç Saha \ Deplasman | ADL | AND | GAL | GEN | GÖZ | FKG | KSK | VEF |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Adalet | 0-0 | 0-1 | 2-3 | 0-0 | 1-1 | 0-0 | 1-1 | |
Ankara Demirspor | 2-0 | 0-2 | 0-0 | 1-1 | 0-0 | 1-0 | 1-1 | |
Galatasaray | 2-1 | 1-2 | 0-0 | 0-0 | 1-0 | 1-1 | 0-0 | |
Gençlerbirliği | 1-1 | 0-0 | 0-0 | 2-2 | 0-1 | 1-1 | 0-3 | |
Göztepe | 2-3 | 4-2 | 0-5 | 2-1 | 3-0 | 3-2 | 0-1 | |
Karagümrük | 3-0 | 1-2 | 2-3 | 2-1 | 1-1 | 2-2 | 1-2 | |
Karşıyaka | 3-1 | 1-1 | 0-1 | 1-1 | 0-3 | 0-3 | 2-0 | |
Vefa | 2-2 | 0-0 | 1-1 | 3-0 | 3-2 | 1-0 | 3-0 |
- Birinci ayak
10 Haziran 1959 | |||
Galatasaray | 1 - 0 | Fenerbahçe | Dolmabahçe Stadyumu, İstanbul |
39' Oktay |
- İkinci ayak
14 Haziran 1959 | |||
Fenerbahçe | 4 - 0 | Galatasaray | Dolmabahçe Stadyumu, İstanbul |
9' Gündüz 44' Erdem 70' Güven 72' Has |
Sıra | Takım | O | G | B | M | AG | YG | GF | P | Eleme |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Fenerbahçe | 16 | 13 | 2 | 1 | 33 | 8 | +25 | 28 | 1959-60 Şampiyon Kulüpler Kupası Birinci tur |
2 | Galatasaray | 16 | 8 | 6 | 2 | 19 | 11 | +8 | 22 | |
3 | Vefa | 14 | 7 | 6 | 1 | 21 | 10 | +11 | 20 | |
4 | Beşiktaş | 14 | 8 | 2 | 4 | 22 | 16 | +6 | 18 | |
5 | Ankara Demirspor | 14 | 4 | 8 | 2 | 12 | 11 | +1 | 16 | |
6 | Altay | 14 | 5 | 5 | 4 | 18 | 16 | +2 | 15 | |
7 | Göztepe | 14 | 5 | 5 | 4 | 23 | 21 | +2 | 15 | |
8 | İzmirspor | 14 | 4 | 5 | 5 | 11 | 12 | -1 | 13 | |
9 | Ankaragücü | 14 | 5 | 3 | 6 | 16 | 19 | -3 | 13 | |
10 | Karagümrük | 14 | 4 | 4 | 6 | 17 | 17 | 0 | 12 | |
11 | Hacettepe | 14 | 5 | 1 | 8 | 14 | 20 | -6 | 11 | |
12 | Beykoz | 14 | 3 | 4 | 7 | 17 | 21 | -4 | 10 | |
13 | Karşıyaka | 14 | 2 | 6 | 6 | 13 | 21 | -8 | 10 | |
14 | Gençlerbirliği | 14 | 1 | 8 | 5 | 10 | 18 | -8 | 10 | |
15 | Adalet | 14 | 1 | 7 | 6 | 12 | 21 | -9 | 9 | |
16 | İstanbulspor | 14 | 1 | 4 | 9 | 6 | 22 | -16 | 6 |
- Atılan ve yenilen gol oranı: Altay 18/16=1,125 Göztepe 23/21=1,095 (Altay önde)
- Atılan ve yenilen gol oranı: İzmirspor 11/12=0,917 Ankaragücü 16/19=0,842 (İzmirspor önde)
- Atılan ve yenilen gol oranı: Karşıyaka 13/21=0,619 Gençlerbirliği 10/18=0,556 (Karşıyaka önde)
Sıra | Takım | O | G | B | M | AG | YG | GO | P | Eleme veya küme düşme |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Beşiktaş | 38 | 29 | 7 | 2 | 68 | 15 | 4,533 | 65 | 1960-61 Şampiyon Kulüpler Kupası birinci tur |
2 | Fenerbahçe | 38 | 27 | 6 | 5 | 88 | 38 | 2,316 | 60 | Balkan Kupası |
3 | Galatasaray | 38 | 24 | 10 | 4 | 74 | 23 | 3,217 | 58 | |
4 | İzmirspor | 38 | 17 | 13 | 8 | 62 | 43 | 1,442 | 47 | |
5 | Ankara Demirspor | 38 | 17 | 11 | 10 | 49 | 40 | 1,225 | 45 | |
6 | İstanbulspor | 38 | 13 | 16 | 9 | 39 | 34 | 1,147 | 42 | |
7 | Feriköy | 38 | 18 | 4 | 16 | 44 | 39 | 1,128 | 40 | |
8 | Karagümrük | 38 | 15 | 10 | 13 | 50 | 45 | 1,111 | 40 | |
9 | Karşıyaka | 38 | 14 | 8 | 16 | 43 | 50 | 0,860 | 36 | |
10 | Gençlerbirliği | 38 | 12 | 11 | 15 | 50 | 46 | 1,087 | 35 | |
11 | Vefa | 38 | 11 | 13 | 14 | 37 | 60 | 0,617 | 35 | |
12 | Şekerhilâl | 38 | 12 | 10 | 16 | 35 | 43 | 0,814 | 34 | |
13 | Kasımpaşa | 38 | 9 | 15 | 14 | 31 | 48 | 0,646 | 33 | |
14 | Göztepe | 38 | 9 | 14 | 15 | 35 | 41 | 0,854 | 32 | |
15 | Ankaragücü | 38 | 9 | 12 | 17 | 39 | 56 | 0,696 | 30 | |
16 | Beykoz | 38 | 8 | 14 | 16 | 35 | 56 | 0,625 | 30 | |
17 | Altay | 38 | 10 | 8 | 20 | 44 | 66 | 0,667 | 28 | |
18 | Adalet | 38 | 9 | 8 | 21 | 26 | 48 | 0,542 | 26 | Bölgesel lige |
19 | Hacettepe | 38 | 8 | 8 | 22 | 40 | 68 | 0,588 | 24 | |
20 | Altınordu | 38 | 6 | 8 | 24 | 36 | 66 | 0,545 | 20 | Play-out ile ligde kaldı |
Sıra | Takım | O | G | B | M | A | Y | ± | Puan | Notlar |
1 | Altınordu | 6 | 3 | 2 | 1 | 9 | 3 | +6 | 8 | Millî Lig'de kaldı |
2 | Adana Demirspor | 6 | 4 | 0 | 2 | 13 | 8 | +5 | 8 | Millî Lig'e yükseldi |
3 | PTT | 6 | 4 | 0 | 2 | 13 | 8 | +5 | 8 | Millî Lig'e yükseldi |
4 | Hacettepe | 6 | 3 | 1 | 2 | 10 | 9 | +1 | 7 | Ankara Profesyonel Ligi'ne düştü |
5 | Adalet | 6 | 2 | 1 | 3 | 7 | 8 | -1 | 5 | İstanbul Profesyonel Ligi'ne düştü |
6 | Eyüp | 6 | 1 | 2 | 3 | 4 | 13 | -9 | 4 | İstanbul Profesyonel Ligi'ne düştü |
7 | İzmir Demirspor | 6 | 0 | 2 | 4 | 2 | 9 | -7 | 2 | İzmir Profesyonel Ligi'ne düştü |
Sıra | Takım | O | G | B | M | AG | YG | GO | P | Eleme veya küme düşme |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Fenerbahçe | 38 | 26 | 9 | 3 | 81 | 29 | 2,793 | 61 | 1961-62 Şampiyon Kulüpler Kupası birinci tur |
2 | Galatasaray | 38 | 27 | 6 | 5 | 75 | 19 | 3,947 | 60 | Balkan Kupası |
3 | Beşiktaş | 38 | 22 | 11 | 5 | 61 | 26 | 2,346 | 55 | |
4 | Beykoz | 38 | 17 | 15 | 6 | 51 | 34 | 1,500 | 49 | |
5 | Gençlerbirliği | 38 | 16 | 13 | 9 | 54 | 39 | 1,385 | 45 | |
6 | Vefa | 38 | 13 | 15 | 10 | 32 | 39 | 0,821 | 41 | |
7 | İzmirspor | 38 | 11 | 16 | 11 | 34 | 34 | 1,000 | 38 | |
8 | Ankara Demirspor | 38 | 12 | 14 | 12 | 37 | 41 | 0,902 | 38 | |
9 | Karagümrük | 38 | 12 | 11 | 15 | 48 | 48 | 1,000 | 35 | |
10 | Feriköy | 38 | 11 | 13 | 14 | 32 | 38 | 0,842 | 35 | |
11 | Ankaragücü | 38 | 10 | 14 | 14 | 44 | 47 | 0,936 | 34 | |
12 | Kasımpaşa | 38 | 10 | 14 | 14 | 27 | 35 | 0,771 | 34 | |
13 | Göztepe | 38 | 12 | 10 | 16 | 40 | 53 | 0,755 | 34 | |
14 | İstanbulspor | 38 | 11 | 11 | 16 | 42 | 54 | 0,778 | 33 | |
15 | Şekerhilâl | 38 | 9 | 14 | 15 | 33 | 53 | 0,623 | 32 | |
16 | Karşıyaka | 38 | 10 | 11 | 17 | 45 | 50 | 0,900 | 31 | |
17 | PTT | 38 | 8 | 15 | 15 | 32 | 46 | 0,696 | 31 | |
18 | Altay | 38 | 8 | 14 | 16 | 30 | 46 | 0,652 | 30 | Play-out ile ligde kaldı |
19 | Altınordu | 38 | 5 | 16 | 17 | 31 | 53 | 0,585 | 26 | |
20 | Adana Demirspor | 38 | 3 | 12 | 23 | 21 | 66 | 0,318 | 18 | Bölgesel lige |
Sıra | Takım | O | G | B | M | A | Y | ± | Puan | Notlar |
1 | Altay | 5 | 3 | 1 | 1 | 5 | 1 | +4 | 7 | Millî Lig'de kaldı |
2 | Altınordu | 5 | 3 | 1 | 1 | 8 | 5 | +3 | 7 | Millî Lig'de kaldı |
3 | Yeşildirek | 5 | 3 | 1 | 1 | 8 | 5 | +3 | 7 | Millî Lig'e yükseldi |
4 | Adana Demirspor | 5 | 2 | 0 | 3 | 6 | 7 | -1 | 4 | Bölgesel Lig'e düştü |
5 | Toprakspor | 5 | 1 | 2 | 2 | 5 | 6 | -1 | 4 | Bölgesel Lig'de kaldı |
6 | İzmir Kültürspor | 5 | 0 | 1 | 4 | 5 | 13 | -8 | 1 | Bölgesel Lig'de kaldı |
Etiket: Spor